Een kansrijk sollicitatiegesprek

Een kansrijk sollicitatiegesprek

© J.C.Harry van Ingen

Het aantal keren dat u vrijwillig – als u een volgende stap wilt zetten in uw loopbaan – van werkgever verandert dan wel onvrijwillig door bijzondere omstandigheden – zoals een reorganisatie, verschil van inzicht of een beëindiging van een tijdelijk contract – van werkgever moet veranderen, zullen in de komende tijd eerder toedan afnemen. Dat betekent dus dat u vaker een sollicitatiegesprek zult moeten voeren. Hoewel het niet veel verschilt van een verkoop- of acquisitiegesprek voor een product of dienst, voelt het, omdat het gesprek over uzelf gaat, toch veelal anders. Uzelf profileren is nu eenmaal niet een attitude die u eigen is. In uw werk heeft u dit niet vaak hoeven te doen en het kan voelen als opscheppen of overdrijven.

Het is veelal een lot uit de loterij om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek aangezien er veel mensen zijn die zich aanbieden voor een vacante functie. Voor de werkgever is er dus grote keus. Het luistert daarom erg nauw om uitgenodigd te worden. U zult exact moeten passen in het functieprofiel, qua competenties, kennis, ervaring en leeftijd.

Wanneer u wordt uitgenodigd, bent u met een aantal andere kandidaten geselecteerd uit de tientallen sollicitatiebrieven. Men vindt u bij de papieren selectie dus een aantrekkelijke kandidaat. U moet bij het schrijven van de brief van te voren informatie inwinnen over de functie én nagaan of u wel de potentieel geschikte kandidaat bent zodat u een grote kans maakt om uitgenodigd te worden. Schrijven heeft anders weinig zin en een afwijzing is nooit prettig.

Voorbereiding Stel: u behoort tot de gelukkigen die op gesprek mogen komen. Voorbereiding is altijd van wezenlijk belang. Dat betekent dat u in ieder geval inlichtingen moet inwinnen over de organisatie. Het opvragen van informatie, het zoeken op het internet of het informeren bij personen, die de organisatie kennen geven u een voorsprong. Voor de ontvangende partij is het altijd aangenaam om te merken dat u geïnteresseerd bent in de organisatie en u komt niet voor verrassingen te staan wanneer daarover vragen worden gesteld. Voorts is het belangrijk om te weten welke persoon of personen u aan de andere kant van de tafel kunt verwachten en welke functies zij hebben. En ook moet u proberen te weten te komen hoe lang het sollicitatiegesprek zal gaan duren. Des te korter het gesprek, des te alerter zult u moeten zijn om toch alles wat u wilt over het voetlicht te kunnen brengen.

Wat de uitkomst van het sollicitatiegesprek ook moge zijn, het is een voorwaarde dat het een gesprek verloopt in een goede en open sfeer tussen gelijkwaardige gesprekspartners. Mocht dit niet het geval zijn, dan zal er van u enige stuurmanskunst vereist zijn om het zover te krijgen. Ongelijkwaardig betekent bijvoorbeeld dat er door de ontvangende partij alleen maar vragen worden gesteld zonder u de gelegenheid krijgt vragen te stellen.
U kunt op een eenvoudige manier de regie voor een deel naar u toe trekken door op een geschikt moment te vragen of er voor u ook de gelegenheid bestaat om een aantal vragen te stellen. Een dergelijke actie doorbreekt veelal het eenrichtingverkeer en maakt een dialoog mogelijk.

Het sfeer maken voordat het gesprek begint is eveneens een aandachtspunt. Bij binnenkomst in het gebouw waar het gesprek plaatsvindt, zult u een aantal zaken waarnemen terwijl u even zit te wachten. Zoals de ontvangst door de receptioniste en hoe de medewerkers elkaar bejegenen. Het geeft een goed beeld van de organisatiecultuur. Deze waarnemingen vermelden in het gesprek, maakt het gesprek losser en geanimeerder. Mocht de ontvangst nu niet zo geweldig zijn, laat dit feit dan natuurlijk rusten. Er zijn altijd (andere) zaken die het vermelden waard zijn.

Non-verbale communicatie Een belangrijk aspect, dat regelmatig als reden wordt opgegeven waarom men niet met een kandidaat door wil gaan, is het gegeven dat men hem of haar niet enthousiast genoeg vindt. U bent wellicht nerveus of u doet zo serieus uw best om het een goed gesprek te laten zijn, dat u niet let op uw non-verbale communicatie. Af en toe in het gesprek eens even stil staan bij uw eigen houding en gedrag is van evident belang. Een glimlach op uw gezicht doet wonderen. Maar ook de non-verbale communicatie van uw gesprekspartner(s) moet u niet uit het oog verliezen. Ziet u iemand geruime tijd naar buiten kijken, dan zou het kunnen zijn dat uw verhaal wellicht niet overkomt. Ook hier is weer een stuk regie van uw kant nodig om de aandacht weer op u te vestigen. Een vraag stellen of een opmerking plaatsen die de ander wel moet interesseren, is een remedie.

Een andere aanleiding waarom men niet met u als kandidaat verder wil kan zijn dat u bepaalde zaken, die voor u vanzelfsprekend zijn, niet benoemd. U denkt dat dat voor de ander ook geldt. Later, bij terugkoppeling van het gesprek, krijgt u te horen, dat men u niet heeft gekozen aangezien u een bepaalde zaken niet heeft genoemd, terwijl die voor u “een eitje” zijn. Bijvoorbeeld uw omgang met lastige medewerkers, het oplossen van conflicten of het paraat hebben van eenvoudige oplossingen voor complexe vraagstukken. U draait uw hand er niet voor om maar omdat u denkt dat iedereen het zo aanpakt vermeldt u het maar niet. Een positief zelfbeeld en goede zelfkennis zijn dus onontbeerlijk.

Wanneer u vaardigheden van uzelf wilt toelichten, gebruikt u dan korte concrete en liefst recente voorbeelden waarin u uitlegt hoe u zaken aanpakt en vooral hoe u deze tot een goed einde brengt met een aansprekend resultaat. Abstract communiceren geeft u weinig aansluiting met uw gesprekspartners.
Natuurlijk zal men ook naar uw zwakke punten vragen. Een antwoord als: “een zwak punt van mij is dat ik mijn zwakke punten niet ken” zal u niet verder helpen. Op zich is het niet erg om een zwak punt te hebben en deze te berde te brengen. Vermeldt er ook wel bij wat u er aan gedaan heeft of aan doet om het te compenseren en het minder bezwaarlijk te maken. Overigens kunnen zwakke punten, door er de juiste omstandigheden voor te creëren, omslaan in sterke punten.

Een goed beeld Het resultaat van het sollicitatiegesprek moet zijn dat uw gesprekspartners een goede indruk van u krijgen en dat u de functie met de bijbehorende vraagstukken of opdracht(en) aankunt. Omdat het nog wel eens voorkomt dat achteraf blijkt dat die impressie niet volledig is bevestigd in het onderhoud, is het van belang dat u, voordat het gesprek wordt beëindigd, informeert of men een goed beeld van u heeft gekregen en of er wellicht nog punten zijn die aangevuld respectievelijk verduidelijkt moeten worden. Mochten er nog ontbrekende punten zijn, die u niet duidelijk zijn, vraag er dan naar. Staat u eenmaal buiten dan is het te laat. Vragen stellen mag altijd. Zoniet dan kunt u zich afvragen of er sprake is van een geschikte werkomgeving dan wel organisatiecultuur. U kunt – bij een positieve invalshoek – in ieder geval aangeven dat u de functie helemaal ziet zitten, ook aankunt en het liefst – bij wijze van spreken – morgen zou willen beginnen. Daarmee geeft u opnieuw op een gepaste wijze blijk van uw enthousiasme.

De laatste tijd wordt er voor sollicitatiegesprekken steeds meer gebruik gemaakt van referenties. Het is dus van belang om daarop voorbereid te zijn, referenten te benaderen en hen tijdig in te lichten. Het hoeven niet altijd mensen te zijn die u functioneel kent, maar het mogen ook bekenden zijn die u als persoon goed kunnen beschrijven.

U zult zich afvragen of het salaris niet een belangrijk element van een gesprek moet zijn. Wanneer u met die gedachte begint, verliest u uw kracht in het gesprek. Het eerste aandachtspunt is dat uw gesprekspartners u de juiste kandidaat vinden en ook als onderscheidend ervaren ten opzichte van de andere sollicitanten. Mocht dit het geval zijn, dan is een gesprek over de beloning eenvoudiger en een verschil van inzicht daarover onderhandelbaar. Mocht de beloning desondanks niet overeenkomen met uw marktwaarde en uw wensen dan hebt u uiteraard de keus om de functie niet te aanvaarden. Het hangt uiteraard af in welke omstandigheden u verkeert en welke toekomstmogelijkheden de nieuwe functie u zal bieden.

KIJK op het noorden, mei/juni 2007, 329, pagina 51