Alledaagse integriteit

Alledaagse integriteit

© J.C.Harry van Ingen

Integriteit en integer handelen lijken de laatste tijd actuele begrippen. Voornamelijk door de grote boekhoud- en bouwfraudeschandalen komt integriteit als uiterst gevoelig onderwerp uitgebreid in de media aan de orde. Door deze gebeurtenissen komt de focus echter voornamelijk te liggen op het gebrek aan integriteit.
Integriteit is afgeleid van het Latijnse woord integer. Het betekent: volledig, zuiver, rechtschapen, eerlijk, onpartijdig, zonder vooroordelen. Uit deze definitie blijkt al snel waarom het in vele situaties mis gaat met integriteit en integer handelen. Daarnaast impliceert integriteit ook tegengestelde belangen en dilemma’s die met elkaar zijn verbonden. In ons dagelijks leven, zowel op het werk als privé, worden we voortdurend met dilemma’s geconfronteerd. Situaties waar belangen en normen met elkaar in strijd zijn vormen dan een dilemma. Bij het bepalen van de integriteit gaat het voornamelijk om verhelderen, expliciteren en het internaliseren van normen en waarden waardoor een juiste belangenafweging kan worden gemaakt.

Integriteit is zo oud als de weg naar Rome. Het is van alle tijden. Maar integriteit komt echter altijd weer een keer aan de orde wanneer er in het zakenleven iets mis is gegaan of er gefraudeerd is. Integriteit moet telkenmale worden “opgepoetst” zoals dat ook gaat met goede voornemens. Er zijn twee voorbeelden waarin integriteit duidelijk tot uiting komt. Bij het uitkomen van de recente nieuwe bijbelvertaling zijn de tien geboden nogal opgevallen door hun positieve toon. Met name twee geboden hebben sterk met integriteit te maken, namelijk: ik ben eerlijk en ik heb genoeg. De tien geboden zijn ooit als leefregels opgesteld voor het joodse volk als wegwijzers door en voor het leven. Het zijn beloften ten opzichte van uzelf en van uw medemens. In de privésfeer zijn dat uw vrienden, familie en kennissen en in werksfeer uw klanten, collega’s, medewerkers en superieuren. Een ander voorbeeld is de aandacht voor de integriteit van ambtenaren. Zij kunnen een ambtseed afleggen, waarin ze onder andere beloven of zweren, dat ze trouw aan de wetten zullen zijn, dat zij zich onpartijdig en democratisch in zullen zetten voor het welzijn en rechten van de burger, dat zij loyaal zullen zijn aan het beleid, dat zij geen misbruik van hun macht zullen maken en dat zij zorgvuldig met informatie zullen omgaan. Daarenboven zullen zij ervoor zorgen dat zij de geloofwaardigheid van het ambt niet schaden en dat het vertrouwen, dat de burger in hen mag stellen, niet beschaamd wordt. Als laatste onderdeel wordt beloofd of gezworen dat men zich een zelfstandig oordeel zal vormen over de morele juistheid van zijn of haar handelen. Wanneer in plaats van burger, klant wordt genoemd, is het voorgaande net zo geldig.

Deze twee voorbeelden geven duidelijk aan wat er nodig is om integer te handelen. Maar wat betekent het voor de alledaagse praktijk? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er weer actief in een organisatie aandacht aan wordt besteed. Zeer belangrijk is natuurlijk het gegeven om het onderwerp integriteit bespreekbaar te maken. Duidelijkheid en vertrouwen zijn twee belangrijke kernwaarden om integer te kunnen handelen. Bij het bespreekbaar maken hoort ook het accepteren van feedback op het handelen van iedereen in de organisatie, dus op alle niveau’s. Dat zal niet van de ene op de andere dag gelukken. Het benoemen van een externe vertrouwenspersoon is een goede mogelijkheid om zaken zoals bijvoorbeeld arbeidsconflicten, seksuele intimidatie, discriminatie, machtsmisbruik en pesterijen aan de orde te kunnen stellen. Een goed instrument om in het algemeen integriteitsaspecten met elkaar te bespreken zijn intervisiebijeenkomsten, waarin onder leiding van een externe procesbegeleider ethische vraagstukken kunnen worden besproken. Dit kan leiden tot het opstellen van een gedragscode. Steeds meer organisaties beschikken daarover. Interne leefregels worden opgesteld waar een ieder naar kan handelen en op kan worden aangesproken.

Integer leiderschap en integer management zijn belangrijke elementen in het proces van het vergroten van de integriteit. Daarmee worden een duidelijke communicatie, vertrouwen en veiligheid, respect, zelfbewustzijn en betrouwbaarheid gecreëerd. Tenslotte zult u door integer handelen een externe partij, die met u wil samenwerken, een klant die uw diensten of producten wil afnemen of een opdrachtgever die u een opdracht wil gunnen het belangrijkste argument in handen om met u in zee te gaan.

KIJK op het noorden, maart 2005, 307, pagina 65