Stress en optimale stress

Stress en optimale stress

© J.C.Harry van Ingen

Te veel stress door en op het werk is een verschijnsel, dat, wanneer u de media over dit onderwerp volgt, een veel voorkomend en ernstig fenomeen is. De persoonlijke uitval door overspannenheid of door een burn-out kost de gemeenschap, dus ook het bedrijfsleven, veel geld. In essentie is overspannenheid een verstoring in de balans van moeten, kunnen en willen. Vroeger waren de rustmomenten vaster verankerd in het levensritme en in de dagelijkse gang van zaken. En dat dan in de vorm van meditatie, bezinning, tevredenheid of een simpel gebed om de balans tussen lichaam en geest in evenwicht te brengen. We zijn meer informatie- en communicatieverwerkers geworden. Daarnaast nemen we ons werk, computer en mobiele telefoon mee naar huis, mee in de trein en in de auto. Er zijn dus weinig momenten van ontspanning en er zit geen duidelijk einde meer aan onze werkzaamheden. Een mooie metafoor over de fysieke arbeid van vroeger is dat, wanneer men schepen loste, men met een volle baal het schip afliep en vervolgens zonder last de boot weer opliep. Daar was het noodzakelijke rustmoment dus onderdeel van de werkzaamheden.

De meeste mensen, die een overspannenheid of een burn-out nog niet is overkomen, denken dat het hen ook niet zal gebeuren. Maar dat weet je natuurlijk nooit. Hoewel het per persoon verschillend is of je er vatbaar voor bent of niet. De verhalen, die je erover leest, geven het beeld dat het zich plotseling aandient. Wanneer de gebeurtenissen achteraf worden gereconstrueerd, zijn er in een eerder stadium signalen en symptomen geweest, waaruit opgemaakt kan worden, dat het elastiek een keer gaat knappen. U moet dus zorgen om uit de gevarenzone te blijven. Dat betekent goed naar de signalen van het lichaam en de geest luisteren en die ook serieus nemen. In de gevarenzone zitten, betekent natuurlijk ook dat men minder goed functioneert. Stress of een burn-out kunnen daarbij ook fysieke kwalen opleveren, omdat het fenomeen de weerstand vermindert.

Het verschijnsel wordt nu serieuzer genomen dan een aantal jaren geleden. Het is een mentale aandoening, waarvan men aan de buitenkant meestal niet direct iets kan waarnemen. Daarom zullen snel adviezen worden gegeven om je niet aan te stellen en maar snel weer aan het werk te gaan. Gedreven, gepassioneerde, betrokken, oververantwoordelijk en perfectionistisch ingestelde mensen hebben een grotere kans op stress of een burn-out. Het middenkader is ook kwetsbare groep. De werkomstandigheden spelen uiteraard een belangrijke rol, zoals een steeds grotere werkdruk, alsook het gegeven dat men het eigen werk niet goed kan organiseren. Te weinig werk of werk met te weinig uitdaging kan ook een aanleiding zijn tot stres of burn-out. Andere aanleidingen voor deze verschijnselen zijn: onduidelijkheid over taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden in een functie; opgejaagd worden; te veel kritiek krijgen; geen goede promotiemogelijkheden; etcetera. In kleinere organisaties is de kans op een burn-out minder groot, omdat daar de oorzaken gemakkelijker zijn weg te nemen.

Voorkomen is beter dan genezen. Er zijn veel mogelijkheden voor een goed stressmanagement, dat voor iedereen als preventief middel maar ook voor het optimaal functioneren nuttig is. Zoals vergroten van de zelfkennis en van het zelfbewustzijn. En eveneens het onafhankelijk leren opstellen, waardoor het zelfvertrouwen groeit en men in lastige situaties ook eens “nee” zegt. In het algemeen geldt dus: goed naar jezelf leren kijken en je bewust worden in welke situatie men spanning voelt opkomen. Mensen met een goede zelfkennis, met zelfbewustzijn en daaraan gekoppeld zelfvertrouwen overkomt overspannenheid minder snel. Er zijn vele methoden voor de ontwikkeling van uw zelfkennis en zelfbeeld, zowel fysieke als mentale. Om erachter te komen welke de meest geschikte methode is, moet men maar eens bij ervaringsdeskundigen te rade gaan en hen naar hun ervaringen vragen en die vergelijken met uw eigen situatie. Heel praktisch is om een aantal keren per dag bewust na te gaan, waar en onder welke omstandigheden u mentale of fysieke spanning voelt. Voorts te evalueren of u bezig bent met energieverslindende activiteiten of activiteiten, die energie opleveren. Het bijhouden van een dag- of logboekje voor het inzicht krijgen in uw energiehuishouding, in de (werk)organisatie en ten aanzien van de indeling van uw eigen werk is aan te bevelen. Om het daarna efficiënter en effectiever met prioriteitstelling opnieuw te gaan inrichten.

Verspreid over de dag kunt u ook een aantal ademhalings-, concentratie- of meditatieoefeningen doen die de ontspanning bevorderen. Stilte en humor zijn eveneens goede instrumenten. Zorg voor een uitlaatklep, geef uiting aan uw onlust- en onrustgevoelens. Zorg voor de juiste mentale afstand tot het werk. Besef echter dat men niet zonder gezonde spanning kan functioneren, omdat daarmee ook betere prestaties behaald worden.

KIJK op het noorden, september 2003, 291, pagina 73