Mediation, een zinvolle conflictoplossing

Mediation, een zinvolle conflictoplossing

© J.C.Harry van Ingen

Mediation, het bemiddelen bij conflicten, wordt als dienstverlening – en specifiek als personeelsinstrument – steeds vaker ingezet. Met de ondersteuning van een mediator komen partijen, die een verschil van mening hebben, via onderhandelen en een methodische aanpak tot een oplossing. Het is een werkwijze die in de Verenigde Staten is ontstaan en in het begin van de jaren negentig in Nederland werd geïntroduceerd. Op dit moment zijn er al veel opgeleide en gecertificeerde mediatoren, maar weinigen hebben er een volledige dagtaak aan. Professionele dienstverleners kunnen de mediation naast hun reguliere taken doen. Bekende voorbeelden zijn advocaten en notarissen, die mediation als een extra dienstverlening aanbieden. Een aandachtspunt blijft daarbij natuurlijk wel de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van deze mediators. Hun (twee) rollen mogen niet met elkaar worden vermengd. Wanneer het conflict niet opgelost zou kunnen worden met behulp van een mediator. bijvoorbeeld een advocaat, kan hij of zij niet met dezelfde zaak als advocaat met een van de partijen doorgaan. Overigens kan iedereen die belangstelling en gevoel voor dit soort zaken heeft zich laten certificeren via de opleiding tot mediator.

Een recente en een in het oog springend voorbeeld van het gebruik van mediation is het conflict tussen de vakbonden en de regering, waarbij de inzet van een bemiddelaar als mogelijke oplossing wordt genoemd. Een ander bekend voorbeeld was de verdeling van de wethouderzetels in het College van B&W van Rotterdam na de laatste gemeenteraadsverkiezingen, waar een mediatior heeft geholpen bij het vinden van een oplossing. Maar ook op kleinere schaal is de inzet van mediation een uiterst nuttig instrument. Dat blijkt onder andere uit de inzet van mediators door rechtbanken die daarmee hun lange wachtlijst willen wegwerken. Maar ook door rechters die in hun rechtszaken de betrollen partijen in eerste instantie het advies geven om de oplossing van het geschil eerst met behulp van een mediator te regelen. Wanneer men er niet uitkomt, moet men alsnog voor hem of haar verschijnen. Ook Arbo-artsen beginnen bedrijven en organisaties te adviseren om een mediator in te zetten voor medewerkers die zich ziek melden vanwege een arbeidsconflict. Oplossing van het conflict en daardoor een snellere terugkeer naar de werkkring is natuurlijk altijd te prefereren. Andere situaties waarbij een mediator wordt ingezet, zijn echtscheidingszaken, burenruzies en ruimtelijke ordeningskwesties.

De taak van een mediator is om samen met de conflicterende partijen te werken aan een voor beide partijen zoveel mogelijk bevredigende oplossing. De mediator vertegenwoordigt, zonder een eigen standpunt in te nemen, de belangen van beide partijen. De partijen zijn immers gelijkwaardig aan elkaar. De deelname aan mediation moet vrijwillig en zonder dwang zijn.

Slechte communicatie is meestal de oorzaak van conflicten. Hoe heftiger het conflict des te slechter wordt de kwaliteit van de communicatie. Een bekend gezegde luidt: Waar geen informatie is, wordt informatie gemaakt. In ruzieachtige omstandigheden betekent dat vrijwel nooit de beste informatie. De mediator brengt de onderlinge communicatie weer op gang en zorgt ervoor dat de partijen weer naar elkaar gaan luisteren en maakt verschillen van mening bespreekbaar. Uiteindelijk proberen de partijen er in onderling overleg uit te komen. In het proces van bemiddeling leren de partijen ook beter elkanders belang te begrijpen. Men leert meer naar de zaak te kijken dan alleen naar het eigen belang. De inhoud van standpunten wordt redelijker. Een belangrijk voordeel is dat in het mediationproces de relatie tussen de partijen verbetert en deze ook naar de toekomst acceptabel blijft. De oplossing voor het conflict is dus eveneens toekomstgericht. Een ander groot voordeel is dat, vergeleken met de inzet van advocaten, het mediationproces sneller en daarmee tegen lagere kosten verloopt.

Soms valt er niet aan te ontkomen dat er meteen een advocaat moet worden ingeschakeld. De verschillen kunnen onoverbrugbaar zijn of er is een uitspraak van een onafhankelijke rechter nodig. De advocaat behartigt alleen het belang van zijn eigen cliënt en bepaalt diens positie, waardoor de relatie met de andere partij verslechtert en verhardt. Men kent elkanders argumenten en redeneringen om tot die positie te komen bij voorbaat niet. Een advocaat inschakelen betekent vaak een oplossing of uitspraak afdwingen. In het uiterste geval dat een rechter moet beslissen, is men dan ook niet zeker van de uitkomst van het geschil. Het betekent dat het met een van de partijen slecht(er) kan aflopen, omdat deze de zaak immers verliest.

Wanneer u eens in een conflict verzeild dreigt te raken, is het zeker te overwegen om aan mediation te denken. U wint er tijd en geld mee. In ieder geval kunt u zelf de basisregels van mediation meteen al toepassen.

KIJK op het noorden, november 2004, 303, pagina 71